In deze blog leest u over:
- de te nemen stappen bij scheiding om het pensioen te verdelen
- het onderscheid tussen ouderdomspensioen en partnerpensioen
- de verschillende manieren waarop het ouderdomspensioen kan worden verdeeld
- wanneer u wel of niet recht hebt op partnerpensioen
- wat er gebeurt met het pensioen als een ex-partner overlijdt
- de gevolgen als u opnieuw gaat trouwen of samenwonen
- hoe het zit het als u al lang geleden ben gescheiden
- verdeling van pensioen in eigen beheer
- verdeling van pensioen na samenwoning
- hoe u kun regelen dat u daadwerkelijk een deel van het ouderdomspensioen van uw ex krijgt
Het pensioen, ook wel werknemerspensioen of aanvullend pensioen genoemd, is het pensioen dat u opbouwt als u deelneemt aan een pensioenregeling van uw werkgever. U kunt uw pensioen hebben opgebouwd via meerdere pensioenregelingen bij verschillende pensioenuitvoerders.
Een directeur groot aandeelhouder (dga) kan ook pensioen opbouwen in eigen beheer. Meer hierover leest u in de blog ‘Hoe verdeel je pensioen in eigen beheer bij scheiding?’
Het pensioen valt onder de Pensioenwet. De Pensioenwet schrijft onder andere voor hoe uw pensioen verdeeld moet worden als u gaat scheiden.
Stappen om het pensioen te verdelen bij scheiding
- Ga na aan welke pensioenregelingen u en uw ex-partner tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap hebben deelgenomen.
- Op de website www.mijnpensioenoverzicht.nl kunt u zien wat u heeft opgebouwd aan AOW en aan pensioen bij verschillende werkgevers. Officieel heet een pensioenoverzicht ‘het Uniform Pensioenoverzicht’, ook wel ‘UPO’ genoemd.
- Beslis samen met uw ex of u het pensioen op de standaardmanier wilt verdelen (verevenen) of op een andere wijze
- Neem in het scheidingsconvenant afspraken op over wat er over de pensioenen is afgesproken.
- Als u het pensioen wilt verdelen, meldt de scheiding dan binnen 2 jaar bij de pensioenuitvoerders
- Ga na of u recht houdt op bijzonder partnerpensioen
- Als dat niet het geval is, kijk dan of het verstandig is een alimentatieverzekering sluiten.
In deze blog staat bij iedere stap een toelichting
Twee soorten pensioen
Een scheiding heeft gevolgen voor uw pensioen en dat van uw ex-partner.
Er zijn twee soorten pensioen:
- ouderdomspensioen
- partnerpensioen
Standaard krijgt de ex-partner de helft van het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk of het geregistreerd partnerschap is opgebouwd en het hele partnerpensioen dat tot scheiding is opgebouwd.
Ouderdomspensioen
Er zijn verschillende manieren waarop u het ouderdomspensioen kunt verdelen:
- verevening
- ieder houdt het eigen pensioen
- conversie
- afkoop
- pensioenverrekening
- een andere verdeling van het pensioen, bijvoorbeeld in een andere verhouding zoals 30-70 of door ook het ouderdomspensioen over de tijd dat u samenwoonde voordat u ging trouwen mee te nemen.
Verevening
Verevening is de standaard volgens de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wet VPS): u krijgt allebei de helft van het ouderdomspensioen van de ander. U bent echter vrij om anders te verdelen omdat verevening volgens de Wet VPS namelijk een recht is en geen plicht. Deze keuze geldt per pensioen. Het is mogelijk om bepaalde pensioenen wél en andere juist niet te verevenen. De pensioenuitvoerder moet wel instemmen met een afwijkende verdeling en kan hiervoor kosten in rekening brengen.
De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding geldt bij:
- echtscheiding
- scheiding van tafel en bed
- beëindiging van geregistreerd partnerschap
De verdeling betreft alleen het ouderdomspensioen en geldt niet voor de AOW-uitkering, een vutuitkering, een arbeidsongeschiktheidspensioen of lijfrentepolissen.
De pensioenuitvoerder mag kosten in rekening brengen voor verevening. Het is in dat geval gebruikelijk dat de ex-partners ieder de helft van deze kosten betalen.
U kunt het vereveningsrecht ook eenzijdig uitoefenen of er bewust van afzien.
Wanneer ontvangt u het ouderdomspensioen van uzelf en van uw ex-partner?
U krijgt voor het eerst uw eigen pensioen op uw pensioenrichtleeftijd. Deze richtleeftijd staat in het pensioenreglement. Deze is meestal gelijk aan uw eigen AOW-leeftijd.
Het ouderdomspensioen van uw ex-partner krijgt u op het moment dat uw ex-partner met pensioen gaat.
Blijft het pensioen waarop ik recht heb steeds even hoog?
De hoogte van het pensioen van uw ex-partner waar u recht op heeft kan veranderen:
- Door indexatie. Pensioen wordt vaak geïndexeerd. Het pensioen wordt dan jaarlijks verhoogd om de koopkracht van het pensioen op pijl te houden.
- Doordat uw ex later met pensioen gaat. Het ouderdomspensioen wordt dan hoger.
- Doordat uw ex eerder met pensioen gaat. Het ouderdomspensioen wordt dan lager.
- Als u dood gaat. Uw ex krijgt dan het volledige ouderdomspensioen.
- Als uw ex-partner dood gaat. U ontvangt dan geen pensioen meer van uw ex-partner.
Wanneer gaat de verdeling van het ouderdomspensioen anders?
De verdeling van het pensioen gaat niet volgens de standaard verevening als:
- u al vóór 1 mei 1995 bent gescheiden
- u in uw huwelijkse voorwaarden, partnerschapsvoorwaarden of in het scheidingsconvenant andere afspraken heeft gemaakt.
Het ouderdomspensioen dat de ex-partner zou ontvangen minder is dan € 420,- (2019) per jaar (het pensioen wordt dan niet verdeeld).
Ieder houdt het eigen pensioen
Als u ieder het eigen pensioen houdt dan sluit u de wettelijke verdeling van het ouderdomspensioen uit. Let er op bij vastlegging in het scheidingsconvenant dat hierbij de juiste tekst wordt opgenomen. Naast het afzien van de Wet VPS moet in het convenant ook staan dat het zogenoemde arrest Boon/Van Loon van 27 november 1981 wordt uitgesloten. Als het arrest niet opgenomen wordt als uitsluiting en de Wet VPS wel, dan kan het pensioen betiteld worden als vermogen. Daardoor zou u misschien achteraf dit vermogen alsnog moeten verrekenen met uw ex-partner.
Conversie
Als u voor conversie kiest dan wordt het deel van het opgebouwde ouderdomspensioen waarop u recht krijgt samen met het eventueel opgebouwde partnerpensioen omgezet in een eigen ouderdomspensioen voor u. Dit eigen ouderdomspensioen valt voor de ontvanger een stuk lager uit omdat met hetzelfde kapitaal eerder uitgekeerd moet worden en waarschijnlijk ook langer (als de ontvanger een vrouw is, want die hebben een hogere levensverwachting). Het geconverteerde pensioen gaat in op een vaste datum: uw eigen pensioendatum of een eerder of later gekozen moment.
Voordelen:
- U krijgt uw ouderdomspensioen betaald op een door u gekozen moment in plaats van op de pensioendatum van uw ex-partner. Dit is een voordeel bij een groot leeftijdsverschil tussen ex-partners.
- Ook als uw ex-partner op de pensioendatum overleden is ontvangt u het pensioen. Bij een standaardverdeling van het ouderdomspensioen zou u alleen een deel van het ouderdomspensioen ontvangen als uw ex-partner op de pensioendatum nog in leven is en zolang uw ex-partner leeft. Het maakt dus voor de ingangsdatum en de hoogte van het pensioen niet meer uit of de andere partner dood is of niet.
Nadelen:
- De partner die het ouderdomspensioen moet afstaan is het pensioen ook definitief kwijt. Dus stel dat de ex-partner 1 jaar na de scheiding overlijdt ten gevolge van een ongeval dan krijgt de ex-partner die het pensioen had opgebouwd dat deel van het ouderdomspensioen niet meer terug. Bij verevening zou het pensioen wel terugvloeien naar de partner die het ouderdomspensioen moest afstaan.
- Het bijzonder partnerpensioen vervalt. Als u afhankelijk bent van alimentatie en uw ex-partner gaat 1 jaar na de scheiding dood, dan vervalt uw alimentatie en krijgt u daar geen bijzonder partnerpensioen meer voor in de plaats.
Afkoop
Bij afkoop krijgt u in plaats van pensioen een bedrag ineens.
In principe kan het pensioen niet worden afgekocht of contant worden gemaakt. Dat is verboden. Uitzondering is bij een ‘klein ouderdomspensioen’. Dit ouderdomspensioen van maximaal €474,11 (2018) mag worden afgekocht door de pensioenuitvoerder als u niet langer pensioen opbouwt in die regeling én (vanaf 1-1-2019) het niet is gelukt om binnen 5 jaar de pensioenaanspraken over te dragen naar de pensioenuitvoerder van de pensioenregeling van de nieuwe werkgever.
Let op! Het afkopen van een pensioen kan gevolgen hebben voor eventuele toeslagen die u ontvangt, bijvoorbeeld zorg-, huur- en kinderopvangtoeslag en voor het kindgebonden budget. Kijk hiervoor op de website van de Belastingdienst.
Pensioenverrekening
Bij pensioenverrekening ruilt u uw recht op de helft van het pensioen van uw ex-partner in tegen iets anders, zoals de woning, de auto of een financiële vergoeding (om de afkoopsom te kunnen betalen bijvoorbeeld).
U sluit dus de Wet VPS uit en verrekent onderling de waarde van het te verdelen pensioen.
Dit is dus iets anders dan het laten afkopen door de pensioenuitvoerder.
Een pensioenadviseur kan berekenen wat het pensioen in contanten, op het moment van scheiding, waard is.
Let op voor de fiscale gevolgen: Het bedrag dat verrekend wordt, is fiscaal aftrekbaar als onderhoudsverplichting voor degene die zijn pensioen voor meer dan zijn oorspronkelijke deel behoudt. Daar staat tegenover dat degene die het pensioen uitruilt voor een ander vermogensbestanddeel hiervoor een progressieve belastingheffing moet betalen plus de inkomensafhankelijke bijdrage voor de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Partnerpensioen
In veel pensioenregelingen is ook een partnerpensioen opgenomen. Het partnerpensioen is een pensioen dat uw partner krijgt uitgekeerd als u vóór uw pensioenrichtleeftijd komt te overlijden.
Bij een scheiding kunt u op grond van de Pensioenwet recht hebben op het partnerpensioen van uw ex-partner. Partnerpensioen dat aan de ex- partner is overgedragen vanwege scheiding heet bijzonder partnerpensioen.
U kunt recht hebben op bijzonder partnerpensioen bij:
- echtscheiding
- beëindiging geregistreerd partnerschap
- einde samenwoning
Uw ex-partner krijgt het bijzonder partnerpensioen uitgekeerd als u vóór uw pensioenrichtleeftijd komt te overlijden. Deze uitkering start op het moment van overlijden en eindigt op het moment dat de ontvanger zelf overlijdt. In sommige pensioenregelingen krijgt uw ex-partner ook een bijzonder partnerpensioen als u overlijdt ná uw pensioenleeftijd. Dat staat dan in het pensioenreglement.
Wanneer heeft u géén recht op bijzonder partnerpensioen?
Het kan zijn dat u bij scheiding recht hebt op bijzonder partnerpensioen. Maar dat is niet altijd zo. In een aantal pensioenregelingen wordt het partnerpensioen niet opgebouwd, maar op risicobasis verzekerd. Dit partnerpensioen vervalt bij een scheiding. Als ex-partner kunt u dan geen aanspraak maken op bijzonder partnerpensioen.
Daar moet u goed op letten. Zeker in de situatie dat u alimentatie krijgt van uw ex-partner.
Die alimentatie stopt als uw ex doodgaat. Als er dan ook geen partnerpensioen is kunt u in de financiële problemen komen. U kunt dat voorkomen door bij de scheiding bijvoorbeeld een alimentatieverzekering af te sluiten.
Er zijn dus twee verschillende soorten partnerpensioen:
- Partnerpensioen dat op risicobasis is verzekerd. Als u uit dienst treedt of gescheiden bent dan vervalt dit pensioen.
- Partnerpensioen dat wordt opgebouwd. Als u uit dienst treedt of gaat scheiden is er meestal sprake van opgebouwde pensioenwaarde voor uw ex-partner.
Hoe kunt u zien wat de basis is van uw partnerpensioen?
Als u opgebouwd partnerpensioen heeft dan ziet u op uw uniform pensioenoverzicht een rubriek staan over de situatie als u uit dienst gaat of al uit dienst bent. Als daar staat dat partnerpensioen is opgebouwd dan is er in bijna alle gevallen sprake van een pensioen op opbouwbasis. Staat er géén opgebouwd partnerpensioen dan is er in bijna alle gevallen sprake van een pensioen op risicobasis.
U kunt dit ook navragen bij de betreffende pensioenverstrekker.
Partnerpensioen bij scheiding van tafel en bed
Als u van tafel en bed bent gescheiden, bent u in de pensioenregeling nog steeds officieel de partner van uw ex-partner. Als uw ex-partner doodgaat krijgt u een volledig partnerpensioen.
Hoogte van het bijzonder partnerpensioen
De hoogte van het bijzonder partnerpensioen hangt niet af van de duur van uw huwelijk of de tijd dat u heeft samengewoond. Dat is dus anders dan bij de verdeling van het ouderdomspensioen. De ex-partner krijgt het hele partnerpensioen dat is opgebouwd tot het moment van scheiding. Als u na de scheiding recht hebt op een bijzonder partnerpensioen dan krijgt u hiervan een schriftelijke opgave van de pensioenuitvoerder van uw ex-partner.
Afkoop
Als het bijzonder partnerpensioen minder bedraagt dan € 474,11 (2018) per jaar, mag de pensioenuitvoerder het bijzonder partnerpensioen bij scheiding afkopen. U krijgt dan in plaats van het partnerpensioen een bedrag ineens.
Wat gebeurt er als een van beide ex-partners doodgaat?
Als je de pensioenen hebt verdeeld, verandert de situatie als een van de ex-partners dood gaat.
Overlijden ontvanger
Als degene doodgaat die een deel van het ouderdomspensioen van de ander krijgt, heeft vanaf dat moment degene die het ouderdomspensioen moest afstaan weer het volledige ouderdomspensioen. Het bijzondere partnerpensioen voor uw ex-partner komt te vervallen.
Overlijden van degene die deel van pensioen moet afstaan
Als degene doodgaat die een deel van zijn of haar pensioen moet afstaan, dan stopt het ouderdomspensioen en krijgt de ex daar dus ook geen deel meer van. Het kan wel zo zijn dat de ex vanaf dat moment een bijzonder partnerpensioen krijgt, maar dat is niet altijd zo.
Conversie
Wanneer bij een scheiding gekozen is voor conversie heeft de dood van een van de partners geen gevolgen voor het pensioen van de ander.
Wat zijn de gevolgen als ik opnieuw ga trouwen of samenwonen?
Als u na uw scheiding recht hebt op een deel van het ouderdomspensioen van uw ex-partner verandert daarin niets als u opnieuw gaat trouwen of samenwonen. Als u na uw scheiding recht heeft op bijzonder partnerpensioen, verandert daarin meestal niets als u opnieuw gaat trouwen of samenwonen. Het kan echter zijn dat in de pensioenregeling is bepaald, dat het bijzonder partnerpensioen vervalt als u opnieuw gaat trouwen of samenwonen.
Partnerpensioen voor nieuwe partner
Waar u op moet letten is het partnerpensioen voor uw nieuwe partner. Als uw ex-partner bij de scheiding een aanspraak heeft behouden op bijzonder partnerpensioen, is er voor uw nieuwe partner geen volledig partnerpensioen.
Hoe zit het als ik al lang geleden ben gescheiden?
Verdeling van het ouderdomspensioen
De verdeling van het ouderdomspensioen zoals hierboven beschreven, geldt alleen voor scheidingen na 1 mei 1995. Als u voor die tijd bent gescheiden gaat de verdeling van het ouderdomspensioen anders:
- Als u bent gescheiden voor november 1981, wordt het ouderdomspensioen helemaal niet verdeeld.
- Als u tussen november 1981 en 1 mei 1995 bent gescheiden en was getrouwd op huwelijkse voorwaarden waarin een koude uitsluiting was opgenomen, wordt het ouderdomspensioen niet verdeeld.
- In andere gevallen wordt meestal de waarde van het ouderdomspensioen en de waarde van het bijzonder partnerpensioen verdeeld.
Verdeling van het partnerpensioen
De verdeling van het partnerpensioen zoals dat in deze blog staat, geldt ook voor scheidingen van voor mei 1995.
Ondernemers met pensioen in eigen beheer (in de eigen onderneming)
Bij ondernemers met pensioen in hun eigen onderneming kan de pensioenverdeling ingewikkeld en kostbaar zijn en het bedrijf in financieel ‘zwaar weer’ brengen.
Meer hierover leest u in de blog ‘Hoe verdeel je pensioen in eigen beheer bij scheiding?’
Verdeling van pensioen na samenwoning
Bij een scheiding na samenwoning gaat de pensioenverdeling anders.
Ouderdomspensioen
U heeft geen wettelijk recht op het ouderdomspensioen dat uw partner heeft opgebouwd in de tijd dat jullie samenwoonden. De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding is dus niet van toepassing op samenwoners. Als samenwoners toch verevening hebben afgesproken in bijvoorbeeld een samenlevingsovereenkomst of zij willen verevening afspreken bij scheiding dan kan dit dus leiden tot een probleem. De mogelijkheid van verevening voor samenwoners zal uitdrukkelijk opgenomen moeten zijn in een pensioenreglement. Ook zal de pensioenuitvoerder met verevening voor samenwoners moeten instemmen.
Partnerpensioen
Als er in de pensioenregeling een partnerpensioen is voor de ongehuwd samenwonende partner, kan er voor de ex-partner een recht zijn op bijzonder partnerpensioen bij scheiding. Echter, in lang niet iedere pensioenregeling is er een partnerpensioen voor de ongehuwd samenwonende partner.
Wat moet ik doen om een deel van het ouderdomspensioen van mijn ex te krijgen?
U moet uw scheiding binnen 2 jaar na de scheiding melden bij uw pensioenuitvoerder. De pensioenuitvoerder betaalt dan het ouderdomspensioen van uw ex-partner waar u recht op hebt rechtstreeks aan u uit.
Voor die melding maakt u gebruik van het formulier ‘Mededeling van scheiding in verband met de verdeling van ouderdomspensioen’. Het formulier kunt u hier downloaden.
In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, is het formulier ook bedoeld om de verdeling van het partnerpensioen te regelen.
U stuurt het formulier op naar de pensioenuitvoerder. Is er tijdens het huwelijk of partnerschap bij meerdere pensioenuitvoerders pensioen opgebouwd? Stuur dan naar iedere pensioenuitvoerder een formulier.
Als u kiest voor de standaard verdeling (pensioenverevening) dan kunt u het formulier alleen invullen. Kiest u voor een andere verdeling van het ouderdomspensioen dan moeten beide ex-partners het formulier ondertekenen.
Ziet u af van een verdeling van het ouderdomspensioen? Stuur dan geen formulier in.
U krijgt na ongeveer 2 maanden van de pensioenuitvoerder schriftelijk bericht over de hoogte van het deel van het ouderdomspensioen van uw ex-partner dat aan u zal worden uitbetaald. Uw ex-partner krijgt een kopie van dat bericht.
Wat als uw ex-partner weigert om het wettelijke formulier voor de pensioenen in te vullen en te ondertekenen?
Of uw ex-partner nu meewerkt of niet, de gemaakte pensioenafspraken in het convenant (bij overlegscheiding) of de uitspraak van de rechter (bij een conflictscheiding) blijven gewoon van kracht.
U dient dan de volgende stappen te ondernemen:
- U vult de gegevens in die u weet van het pensioen en de pensioenuitvoerder van uw ex-partner.
- U ondertekent het formulier, u voegt een kopie van het scheidingsconvenant bij en een kopie van de beschikking van de rechtbank en stuurt het op naar de pensioenuitvoerder.
Als uw ex-partner meerdere pensioenen bij meerdere instanties heeft, zult u dit voor iedere pensioenuitvoerder moeten doen.
De pensioenuitvoerder voert dan de standaardverevening of juist de eventuele afwijkende pensioenafspraken in het scheidingsconvenant uit.
Formulier vergeten?
Bent u vergeten het formulier op tijd in te dienen? Dan heeft u geen recht meer op rechtstreekse uitbetaling van uw deel van het ouderdomspensioen door de pensioenuitvoerder. De pensioenuitvoerder zal het pensioen op de pensioenleeftijd niet apart uitkeren aan beide ex-partners maar aan degene die het pensioen heeft opgebouwd. Uw ex is dan verplicht vanaf zijn of haar pensionering uw deel van het ouderdomspensioen over te maken.
Hoe regelt u dit?
Bent u degene die het pensioen ontvangt dat voor een deel bestemd is voor uw ex-partner? Dan regelt u als volgt dat uw ex-partner alsnog zijn of haar aandeel ontvangt:
- Maak een kopie van de uitkeringsspecificatie voor uw ex-partner om aan te tonen wat de bruto pensioenuitkering per maand is.
- Maak de helft van dit bruto bedrag iedere maand over naar uw ex-partner.
- Voer dit bedrag per maand op aan de inkomstenbelasting als ‘uitgaven voor onderhoudsverplichtingen’ onder de noemer ‘persoonsgebonden aftrek’.
Uw ex-partner geeft de ontvangen pensioenuitkering op als ‘ontvangen periodieke uitkeringen en verstrekkingen’ bij de inkomstenbelasting en krijgt een naheffing.
Vraag eventueel een voorlopige teruggaaf aan bij de Belastingdienst als u uw teruggave eerder wilt ontvangen dan pas bij de jaarlijkse belastingaanslag.